Trà từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống và văn hóa của nhiều quốc gia, đặc biệt là ở các nước châu Á.
Trong hành trình hàng nghìn năm ấy, quy trình chế biến trà đã trải qua nhiều thay đổi: từ những phương pháp thủ công truyền thống đậm chất nghệ thuật cho đến quy trình công nghiệp hiện đại, quy mô lớn và được kiểm soát nghiêm ngặt.
Sự phát triển này không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng mà còn mở ra nhiều lựa chọn mới, từ trà lá, trà túi lọc đến trà đóng chai tiện lợi.
Lịch sử phát triển của nghề chế biến trà
Nguồn gốc từ Trung Quốc cổ đại
Nghề chế biến trà đã có lịch sử hàng ngàn năm, bắt nguồn từ Trung Quốc – cái nôi của văn hóa trà. Ngay từ buổi đầu, con người đã biết hái lá trà tươi, đun sôi và sử dụng như một loại thức uống thảo mộc giúp tinh thần tỉnh táo và cơ thể khỏe mạnh.
Những phương pháp chế biến trà ban đầu
Trải qua thời gian, để bảo quản và gia tăng hương vị, nhiều kỹ thuật chế biến trà khác nhau ra đời. Trong đó, phổ biến nhất là đun sôi để giữ màu xanh và hương vị tươi mát, hoặc rang để tạo nên hương thơm đậm đà, ấm áp. Đây chính là nền tảng cho sự đa dạng trong hương vị trà mà chúng ta thưởng thức ngày nay.
Ảnh hưởng của các triều đại phong kiến
Dưới thời nhà Đường (618–907 SCN) và nhà Tống (960–1279 SCN), văn hóa trà đạt đến thời kỳ cực thịnh. Không chỉ dừng lại ở việc thưởng thức, chế biến trà đã trở thành một nghệ thuật.
Tại Việt Nam, trà được phổ biến từ thời cổ đại, có thể từ thời các Vua Hùng, và trải qua các giai đoạn phát triển mạnh mẽ trong các triều đại Lý – Trần, rồi đạt đến đỉnh cao nghệ thuật thưởng trà dưới triều nhà Nguyễn.
Người xưa sáng tạo ra nhiều hình thức mới như bột trà (trà được nghiền mịn) và bánh trà (trà nén thành khối để dễ vận chuyển và bảo quản). Những cải tiến này đã góp phần đưa trà trở thành thức uống gắn liền với đời sống tinh thần và nghi lễ của xã hội của người Châu Á.
Quy trình chế biến trà
Chế biến trà chú trọng vào việc giữ cho lá trà nguyên vẹn để bảo toàn hương sắc tự nhiên của lá trà, bởi mọi công đoạn đều ảnh hưởng đến mùi, màu, vị của tách trà cuối cùng.
Quy trình này đòi hỏi rất nhiều công sức và sự tỉ mỉ trong từng công đoạn, nên để có được một mẻ trà có thể mất cả ngày, thậm chí hơn. Quy trình gồm:
Hái trà
Chọn lọc những búp non và lá non để đảm bảo độ tươi và chất lượng. Kỹ thuật hái cũng ảnh hưởng đến chất lượng lá trà nên khi hái tránh dùng móng tay ngắt vì sẽ lưu lại vết.
Làm héo
Sau khi hái, việc làm héo giúp giảm độ ẩm trong lá, giúp lá mềm dẻo hơn cho các bước tiếp theo, , đồng thời ảnh hưởng đến độ ngọt và độ đậm đà của trà.
Quá trình oxy hóa
Quá trình oxy hóa, được kiểm soát bởi các yếu tố như nhiệt độ và độ ẩm, đóng vai trò quan trọng quyết định màu sắc và hương vị của trà. Trong quá trình oxy hóa, lá trà trải qua các phản ứng enzyme làm đậm màu và đậm vị của lá trà.
Vò lá trà (Lăn/cán)
Việc vò lá giúp phá vỡ cấu trúc tế bào và giải phóng tinh dầu, tăng cường hương vị. Phương pháp truyền thống chủ yếu là vò bằng tay, nhưng nếu vò không đều sẽ khiến hương vị chiết xuất không đồng nhất giữa các lá.
Để đáp ứng sản xuất quy mô lớn, các cơ sở chế biến áp dụng máy móc cơ học nhằm đảm bảo năng suất và tính ổn định trong chất lượng.
Sấy khô (Cố định trà)
Quá trình sấy khô giúp cố định cấu trúc của trà và dừng quá trình oxy hóa, giảm độ ẩm xuống mức an toàn để đảm bảo trà có thể được bảo quản trong thời gian dài.
Tùy vào điều kiện sản xuất lá trà có thể được sấy khô bằng cách nung chảo, phơi nắng hoặc nướng.
Chế biến trà công nghiệp: Hiện đại nhưng vẫn giữ chất truyền thống
Việt Nam hiện đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu trà và thứ 7 về sản lượng, cho thấy vai trò quan trọng trên thị trường quốc tế. Ngành trà đang chuyển mình từ sản xuất thủ công sang chế biến công nghiệp, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trong và ngoài nước.
Xu hướng tiêu dùng
Các dòng trà xanh, trà ô long, trà thảo mộc nổi bật với khả năng thanh lọc, tăng đề kháng được ưa chuộng nhiều hơn nhớ xu hướng tiêu dùng mới chú trọng đến lợi ích sức khỏe và sự tiện lợi, mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành trà.
Ngày nay, trà được thưởng thức dưới nhiều hình thức đa dạng: lá trà pha thủ công, túi lọc tiện lợi, hay trà đóng chai sẵn sàng sử dụng.
Xu hướng dịch chuyển từ đồ uống có ga, nhiều đường sang các sản phẩm lành mạnh hơn đã giúp trà đóng chai nhanh chóng trở thành phân khúc tăng trưởng nhanh nhất trong ngành đồ uống không cồn.
Để đáp ứng thị hiếu ngày càng cao về chất lượng, sự tiện lợi và tính an toàn, các doanh nghiệp đã ứng dụng nhiều công nghệ hiện đại vào quy trình chế biến trà, mang lại hiệu quả vượt trội và sản phẩm ổn định hơn.
Công nghệ trong chế biến trà
Có thể nói, phương pháp truyền thống giữ trọn hương sắc và sự tinh tế trong từng lá trà, thì công nghệ là nền tảng để Việt Nam chinh phục thị trường toàn cầu và đưa thương hiệu trà Việt vươn xa.
Việc ứng dụng máy móc tiên tiến giúp ngành trà đạt được hiệu quả, tính đồng nhất và khả năng mở rộng quy mô sản xuất.
- Máy hái trà cơ giới: Rút ngắn thời gian thu hoạch, giảm phụ thuộc lao động thủ công.
Máy vò trà tự động: Đảm bảo quá trình vò đều và nhanh, giữ được hương vị ổn định. - Hệ thống kiểm soát lên men: Cho phép giám sát chính xác thời gian và điều kiện lên men, tạo ra hương vị và màu sắc đồng nhất.
- Máy sấy trà hiện đại: Sấy khô nhanh, ngăn ngừa ẩm mốc, giữ được hương vị và chất lượng lâu dài.
- Công nghệ kiểm soát chất lượng: Tích hợp các bước giám sát để đảm bảo sản phẩm cuối cùng đạt tiêu chuẩn trước khi đưa ra thị trường.
Định hướng phát triển của ngành trà
Để nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế, Việt Nam đang tập trung vào kiểm soát chất lượng ở từng khâu sản xuất để đạt chứng nhận quốc tế như ISO, HACCP nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường lớn.
Chính sự kết hợp giữa công nghệ chế biến trà công nghiệp hiện đại, định hướng phát triển bền vững và chiến lược xây dựng thương hiệu toàn cầu sẽ tạo nền tảng vững chắc để trà Việt Nam bứt phá, trở thành một trong những ngành hàng nông sản mũi nhọn có sức cạnh tranh quốc tế.
Ngày nay, trà trái cây được thưởng thức dưới nhiều hình thức đa dạng: dạng lá trà (pha thủ công), gói trà túi lọc (tiện lợi, dễ pha), và trà trái cây đóng chai (sẵn sàng sử dụng ở mọi nơi).
Điều này giúp người uống có thể dễ dàng lựa chọn loại phù hợp với nhu cầu: từ trải nghiệm thư giãn tại nhà, tiện lợi nơi công sở, cho đến sự nhanh gọn khi đang di chuyển.
Các loại trà và quy trình chế biến đặc trưng
Bạn có biết rằng tất cả sáu loại trà phổ biến: trà xanh, trà đen, trà ô long, trà trắng, trà vàng và trà Phổ Nhĩ đều có nguồn gốc từ cùng một loài cây: Camellia sinensis? Sự đa dạng về màu sắc, hương vị và lợi ích của chúng đều phát sinh từ cách người làm trà chế biến lá trà sau thu hoạch.
Hiểu được những khác biệt này có thể giúp bạn đánh giá cao sự đa dạng của trà và lựa chọn loại trà phù hợp nhất với khẩu vị của mình.
| Loại trà | Phương pháp chế biến | Mức độ oxy hóa | Hương vị đặc trưng | Công dụng phổ biến |
| Trà Xanh | Hấp hoặc sao, vò, sấy khô | Thấp | Vị cỏ non, tươi mát | Uống trực tiếp, pha trà đá, pha trộn cùng loại trà khác |
| Trà Đen | Héo, vò, oxy hóa hoàn toàn, sấy khô | Cao | Vị mạch nha, đậm đà, hơi chát | Uống trực tiếp, pha trà sữa, trà đá |
| Trà Ô Long | Héo, oxy hóa một phần, vò, sấy khô | Trung bình | Hương hoa, vị trái cây | Uống trực tiếp, sử dụng trong trà đạo |
| Trà Trắng | Héo, sấy khô | Thấp | Thanh tao, ngọt dịu, hương hoa | Uống trực tiếp, pha với thảo mộc hoặc trái cây |
| Trà Phổ Nhĩ | Héo, vò, lên men, ủ | Tùy biến (sống hoặc chín) | Đậm, vị đất, phong phú, mượt mà | Uống trực tiếp, mục đích y học |
| Trà vàng | Hấp, oxy hóa nhẹ, ủ ngắn, sấy khô | Hơi thấp | Ngọt dịu, vị trái cây, thanh | Tiệc trà cao cấp |
Kỹ thuật chế biến trà xanh
Trà xanh được chế biến với đặc trưng là không trải qua quá trình oxy hóa. Ngay sau khi thu hoạch, lá trà không được làm héo mà nhanh chóng đưa vào công đoạn cố định nhiệt để ngăn chặn phản ứng với oxy.
Nhờ kỹ thuật này, trà xanh giữ nguyên được màu lá tươi sáng, hương vị thanh nhẹ cùng hàm lượng chất chống oxy hóa cao, vốn là yếu tố tạo nên danh tiếng về lợi ích sức khỏe của loại trà này.
Kỹ thuật chế biến trà đen
Trà đen lại được chế biến theo hướng oxy hóa hoàn toàn, với mức độ từ 80% trở lên. Sau khi lá trà được làm héo và phơi khô, chúng sẽ được nghiền nát hoặc cán để phá vỡ cấu trúc tế bào, thúc đẩy quá trình oxy hóa mạnh mẽ. Lá trà dần chuyển sang màu nâu sẫm rồi đen, tạo nên sắc nước đỏ đặc trưng khi pha.
Trong sản xuất công nghiệp, phương pháp CTC (Crush – Tear – Curl: nghiền, xé, uốn cong) được áp dụng rộng rãi nhằm rút ngắn thời gian oxy hóa và tạo hạt trà đều, phù hợp cho sản xuất trà túi lọc. Cuối cùng, trà đen được sấy khô và phân loại theo cấp độ lá để đảm bảo chất lượng đồng đều.
Có nên kết hợp trà xanh và trà đen? Góc nhìn từ kỹ thuật chế biến
Nếu bạn từng thắc mắc liệu có thể trộn trà đen và trà xanh hay không thì câu trả lời là có, và đó có thể là một trải nghiệm thưởng thức mới. Tuy đây là hai loại trà có quy trình chế biến và đặc tính hoàn toàn khác nhau.
Trà xanh giữ được vị thanh nhẹ nhờ không bị oxy hóa, trong khi trà đen lại trải qua quá trình oxy hóa hoàn toàn, tạo nên vị đậm và hương thơm mạnh mẽ. Chính sự đối lập này khiến việc kết hợp hai loại trà trở thành một thử thách thú vị.
Ngoài ra, việc kết hợp trà đen và trà xanh tạo ra hàm lượng caffeine cân bằng. Trà đen thường có hàm lượng caffeine cao hơn trà xanh; việc kết hợp cả hai sẽ tạo ra một loại trà có hàm lượng caffeine vừa phải hơn.
Giữ trọn hương vị, tiện lợi mọi lúc với trà đóng chai TVT
Mỗi loại trà đều có đặc trưng riêng và việc kết hợp hai loại trà này đòi hỏi sự cân bằng để không làm mất đi hương vị vốn có. Chính nhờ sự phát triển của công nghệ chế biến hiện đại, đã cho ra dòng trà kết hợp từ trà xanh và trà đen với công thức chuẩn, đảm bảo hương vị hài hòa và ổn định trong chai trà của TVT
Nhờ công nghệ chiết rót vô trùng Aseptic và bảo quản tiên tiến bằng màng seal để giữ được hương vị tự nhiên của lá trà, giờ đây bạn có thể thưởng thức hương vị hài hòa của trà xanh và trà đen ở bất cứ đâu.
Hãy chọn sự đơn giản, ưu tiên sản phẩm có thành phần ít và rõ ràng, thành phẩm của TVT sử dụng lá trà xanh, trà đen vui khỏe và cốt trái cây tự nhiên mang đến một hương vị thanh mát.
Với TVT, bạn có thể khám phá đa dạng hương vị: từ những loại trà trái cây được yêu thích như trà đào, trà vải, trà tắc mật ong, đến những lựa chọn mới mẻ như trà việt quất, đa dạng nhưng vẫn hợp với khẩu vị người Việt Nam.
- Tiki: https://tiki.vn/cua-hang/bibabibo-official-store
- Lazada: https://www.lazada.vn/shop/bibabibo-bia-dai-viet
- Shopee HCM: https://shopee.vn/bibabibo_biadaiviet_hochiminh
- Shopee HN: https://shopee.vn/bibabibo_biadaiviet_hanoi
- Tiktok: https://vt.tiktok.com/ZMhYokPe6/?page=TikTokShop
Kết luận
Từ kỹ thuật chế biến trà truyền thống đến công nghệ hiện đại, mỗi bước đều góp phần tạo nên sự đa dạng và tinh tế của thế giới trà. Trà xanh và trà đen, dù khác nhau về phương pháp chế biến vẫn có thể kết hợp để mang lại trải nghiệm hương vị độc đáo.
Và chính sự kết hợp này cũng là nền tảng để phát triển những sản phẩm trà, đáp ứng nhu cầu hiện đại: tiện lợi, nhanh gọn nhưng vẫn giữ trọn tinh hoa của lá trà.